Aangeboren kennis is een begrip in de
filosofie. Het betreft
kennis die bij de
geboorte al aangelegd is en niet tijdens het leven hoeft te worden vergaard. Andere termen die hiervoor worden gebruikt zijn aangeboren begrippen, ingeboren kennis/begrippen, innatisme, predeterminisme, nativisme.
(Engels:
innate knowledge, innatism, nativism, Frans:
l ' innatisme, nativisme)
Als geestelijk vader van de leer der aangeboren begrippen kan, voor zover het de moderne tijd betreft, de
rationalist Descartes worden aangewezen. Aangeboren kennis moet onderscheiden worden van kennis die op empirische manier is ontvangen of op empirische gronden is ontwikkeld. De leer zegt dat er ideeën bestaan die niet door ervaring of denkinspanning ontstaan zijn maar die van nature in de mens aanwezig zijn. Dat zulke kennis aanwezig moet zijn volgens Descartes is misschien begrijpelijker als men beseft dat hij (ook) een mechanisch materialist was. Zoals er in computers al iets aanwezig moet zijn om überhaupt te kunnen opstarten (
booten) zo moet er in de mens ook al iets aanwezig zijn voordat hij tot bewustzijn kan komen en zijn kennis kan vergroten.
Ondanks dat Descartes als ontwerper van deze leer kan worden beschouwd waren er vroeger ook al denkwijzen die hier al wat op leken: bij
Plato heeft de menselijke ziel nog een sluimerend besef van de ideeën die ze daarvoor aanschouwd had.
Een van de bestrijders van de leer der aangeboren begrippen was
Locke wiens filosofie begrepen kan worden als resultaat van een botsing tussen zijn
rationalisme en zijn
empirisme. Bij hem zijn de begrippen op ervaring gefundeerd.
De meer pure rationalist
Leibniz was het daar allesbehalve mee eens: "Ik noem die waarheden aangeboren die alleen maar beschouwd hoeven te worden om het er mee eens te zijn... Zo moet men zeggen dat heel de wis- en meetkunde aangeboren en in de geest virtueel aanwezig zijn, wanneer men zorgvuldig in de geest kijkt en alles wat zich daarin bevindt ordent, dan vindt men ze daar al"
Bij
Kant die een synthese voorstaat tussen
empirisme en
rationalisme komen de ingeboren begrippen als
categorieën terug. Dat zijn bij hem de meest fundamentele vormen die de dingen kunnen hebben in het kenproces.
Met
Noam Chomsky herleeft het idee van aangeboren kennis; hij staat de notie van aangeboren kennis voor, in de vorm van de
universele grammatica, om de mogelijkheid van taalverwerving te onderbouwen.
Bookmarks